พรมแดนคาร์บอนของยุโรปกำลังก้าวเข้าสู่ช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อสำคัญ เมื่อปี 2025 เปิดฉากขึ้นพร้อมการปรับกติกาหลายประการที่ออกแบบมาเพื่อลดภาระขั้นตอน แต่ในขณะเดียวกันก็ยกระดับมาตรฐานข้อมูลคาร์บอนฝังในสินค้าให้เข้มงวดกว่าที่เคย บทสรุปต่อไปนี้จะพาไปสำรวจจุดเปลี่ยนหลัก ๆ พร้อมจังหวะเว้นวรรคที่เหมาะสม ให้ท่านได้ประมวลผลด้วยความชัดเจน นุ่มลึก และมั่นคง
1. ‘Omnibus I’ ยกเครื่องกติกา — วงจำกัด 50 ตัน และการผ่อนคลายที่คัดกรองเฉพาะรายใหญ่
ครึ่งแรกของปี 2025 สภาและรัฐสภายุโรปบรรลุข้อตกลงชั่วคราวใน Omnibus I แพ็กเกจปรับปรุง CBAM ที่สัญญาจะลดภาระเอกสารแก่ผู้ประกอบการรายย่อยอย่างเป็นรูปธรรม โจทย์ใหญ่คือการยกเลิกหลักเกณฑ์ “150 ยูโรต่อพัสดุ” แล้วแทนที่ด้วยเกณฑ์น้ำหนักสะสม 50 ตันต่อปีต่อผู้นำเข้า รายใดต่ำกว่าขีดนี้จะพ้นจากภาระรายงานและไม่ต้องซื้อใบรับรองในเฟสเริ่มต้น กติกาใหม่ครอบคลุมกว่า 90% ของผู้นำเข้า แต่ยังคงเก็บภาระไว้ได้กว่า 99% ของการปล่อยคาร์บอนฝังในสินค้านำเข้า ข้อตกลงดังกล่าวคาดว่าจะประกาศใช้ทางการได้ภายในเดือนกันยายน 2025 และมีผลสามวันหลังประกาศใน EU Official Journal บรรทัดฐานใหม่นี้สะท้อนแนวโน้มให้หนักไปอยู่กับผู้ก่อมลพิษรายใหญ่อย่างชัดเจน
2. ใบอนุญาต Authorised CBAM Declarant — บัตรผ่านด่านแรกของปี 2026
วันที่ 17 มีนาคม 2025 คณะกรรมาธิการยุโรปรับรองกฎกระทรวง (EU) 2025/486 วางหลักเกณฑ์และขั้นตอนยื่นคำขอขึ้นทะเบียนเป็น “ผู้ยื่นคำประกาศ CBAM ที่ได้รับอนุญาต” ขั้นตอนออนไลน์ทั้งหมดถูกรวบรวมไว้ใน Authorisation Management Module (AMM) ซึ่งเปิดใช้งาน 31 มีนาคม 2025 ผ่าน CBAM Registry ผู้นำเข้าที่คาดว่าเกินเกณฑ์ 50 ตันในปี 2026 ควรยื่นคำขอภายในหน้าร้อนนี้ เพราะกระบวนการพิจารณาอาจยืดถึง 180 วันในช่วงเปิดระบบ หากไม่มีสถานะดังกล่าว การนำเข้าสินค้ากลุ่ม CBAM หลัง 1 มกราคม 2026 จะถูกปฏิเสธ ณ ด่านศุลกากรทันที
3. ปิดฉากการทดลองใช้กฏ — ปี 2025 คือสนามจริงของข้อมูลคาร์บอนเชิงลึก
หลังวันที่ 31 กรกฎาคม 2024 ผู้นำเข้าไม่สามารถพึ่งพาค่าคาร์บอนเริ่มต้น (default values) ได้เต็มรูปอีกต่อไป สำหรับครึ่งปีหลัง 2024 ระบบอนุญาตให้ใช้ค่าประเมินสูงสุดเพียง 20% ของการปล่อยทั้งหมด และนับตั้งแต่รายงานไตรมาสแรก 2025 เป็นต้นไป จำเป็นต้องอ้างอิง “ข้อมูลจริง” ตามวิธี EU Method เพียงอย่างเดียว ยกเว้นสินค้าเชิงซ้อนจำนวนหนึ่งซึ่งยังคงใช้ค่าประเมินบางส่วนได้ภายใต้เพดานเดิม นั่นหมายถึงการเร่งสร้างสายใยข้อมูลกับโรงงานต้นทางในประเทศที่ผลิตจริง เพราะความคลาดเคลื่อนหรือเอกสารไม่ครบอาจก่อค่าปรับ 10–50 ยูโรต่อหนึ่งตันคาร์บอนฝังที่รายงานไม่ถูกต้อง
4. ตะวันตกดินของเฟสผ่อนปรน — จังหวะสุดท้ายของรายงานรายไตรมาส
เฟสเปลี่ยนผ่านซึ่งเริ่มมาตั้งแต่ 1 ตุลาคม 2023 จะสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 2025 รายงานไตรมาสสุดท้ายต้องยื่นภายใน 31 มกราคม 2026 นับจาก 1 มกราคม 2026 ระบบจะเปลี่ยนเป็นรายงานประจำปีพร้อมภาระซื้อและนำส่งใบรับรอง CBAM ภายใน 31 สิงหาคมของปีถัดไป โดยปีภาษี 2026 จะเป็นปีแรกที่เริ่มคำนวณภาระการเงินเต็มรูป แต่เลื่อนกำหนดส่งใบรับรองไปสิงหาคม 2027 เพื่อให้ผู้ประกอบการมีเวลาปรับตัว
5. จุดเปลี่ยนทางกลยุทธ์สำหรับผู้ประกอบการ
ในปี 2025 ผู้เล่นที่ยังลังเลควรใช้เวลาช่วงสุดท้ายของเฟสเปลี่ยนผ่านสร้างข้อได้เปรียบห้าประการให้ครบถ้วน
- ยืนยันปริมาณนำเข้ารายปี หากต่ำกว่า 50 ตันอาจหลุดภาระส่วนใหญ่
- ยื่นขอ Authorised Declarant โดยไม่รอให้ใกล้เส้นตาย
- เปิดเส้นทางข้อมูลคาร์บอนกับผู้ผลิต หลีกเลี่ยงการพึ่งค่าประเมิน
- คาดการณ์งบซื้อใบรับรองปี 2026 โดยอิงราคาตลาด EU ETS เฉลี่ยรายสัปดาห์
- เตรียมซอฟต์แวร์หรือที่ปรึกษาระบบเพื่อลดงานเอกสารเมื่อรายงานประจำปีเข้มข้นขึ้น
6. คำปลอบประโลมจากแนวรบการค้า — สหราชอาณาจักรเลือกทางเดินคู่ขนาน
ฝั่งสหราชอาณาจักรได้เผยร่างกฎหมาย CBAM ฉบับแรกเมื่อ 24 เมษายน 2025 ตั้งเป้าเริ่มใช้ 1 มกราคม 2027 และกำลังเจรจาเชื่อมโยง ETS กับสหภาพยุโรปเพื่อลดปัญหาค่าใช้จ่ายซ้ำซ้อน หากการเชื่อมโยงเกิดขึ้นจริง ผู้ประกอบการที่กระจายการผลิตสองฟากช่องแคบอังกฤษอาจได้รับยกเว้นค่าธรรมเนียมซ้ำซ้อน แต่ควรติดตามความคืบหน้าอย่างใกล้ชิด
7. ก้าวต่อไปบนเวทีโลก — ขอบเขตสินค้าและมาตรการเลี่ยง
คณะกรรมาธิการฯ ระบุชัดว่าปี 2026 จะเปิดการทบทวนขยายสินค้าครอบคลุม CBAM เพิ่มเติม และเตรียมมาตรการสกัดการเลี่ยงภาระโดยเปลี่ยนรูปสินค้า หรือ split consignments จึงไม่อาจวางใจว่ากลุ่มสินค้าอื่น ๆ เช่น เคมีภัณฑ์ แก้ว หรือพลาสติกจะรอดพ้นไปได้ตลอดไป ผู้ประกอบการที่หวังย้ายฐานผลิตไปตลาดที่กฎหย่อนกว่าอาจกลับมาพบกำแพงคาร์บอนล้อมรอบในไม่ช้า
ปรับตัววันนี้ พรุ่งนี้สบาย
เมื่อกฎใหม่กำลังโบยบินสู่ภาคปฏิบัติ CBAM ปี 2025 จึงไม่ใช่เพียงหมุดหมายระหว่างทาง แต่คือเวทีทดสอบความพร้อมอย่างจริงจัง ใครเตรียมข้อมูลจริงครบมือ ยื่นขออนุญาตล่วงหน้า และคำนวณภาระต้นทุนภายใต้ราคาคาร์บอนที่ผันผวนได้แม่นยำ ผู้นั้นจะพลิกอุปสรรคให้กลายเป็นแต้มต่อในตลาดที่ใส่ใจคาร์บอนมากขึ้นทุกขณะ เพราะในเกมคาร์บอน ‘รู้ทัน’ ย่อมชนะ ‘รู้ทีหลัง’ เสมอ และนี่คือวลีที่ขอฝากไว้ให้จำขึ้นใจ
