คดีประวัติศาสตร์ที่ไม่มีใครคิดว่า ‘ค่ายหนัง18+’ จะเปิดฉากฟ้อง BigTech ก่อน
ข่าวสะเทือนวงการ AI เกิดขึ้นในเดือนกรกฎาคม 2025 เมื่อบริษัทหนังผู้ใหญ่ชื่อดัง Strike 3 Holdings และ Counterlife Media ตัดสินใจยื่นฟ้อง Meta Platforms, Inc. ในศาลสหรัฐฯ ฐานละเมิดลิขสิทธิ์ผลงานภาพยนตร์ผู้ใหญ่กว่า 2,300 เรื่อง
โดยกล่าวหาว่า Meta ได้ดาวน์โหลดไฟล์ภาพยนตร์เหล่านี้ผ่านเครือข่าย BitTorrent และใช้เป็นข้อมูลสำหรับฝึกโมเดล AI ของบริษัท ซึ่งเป็นการกระทำที่ไม่ได้รับอนุญาตและละเมิดสิทธิ์ของผู้สร้างผลงานโดยชัดเจน
แม้ในประเทศไทยจะไม่มีการคุ้มครองลิขสิทธิ์ของสื่อสำหรับผู้ใหญ่ เนื่องจากจัดเป็นเนื้อหาผิดกฎหมายตาม พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ และกฎหมายอาญามาตรา 287
แต่ในสหรัฐอเมริกา อุตสาหกรรมนี้ได้รับการคุ้มครองทางกฎหมายเต็มรูปแบบ เพราะถือว่าเป็นสื่อสร้างสรรค์ที่มีมูลค่าทางเศรษฐกิจสูงและมีระบบการจัดการสิทธิ์อย่างจริงจัง ดังนั้น การฟ้องครั้งนี้จึงนับเป็นกรณีศึกษาระดับโลกที่น่าจับตา
กลไกของ ‘Seed’ หลักฐานมัดตัว Meta
สิ่งที่ทำให้คดีนี้ไม่ได้จบแค่ประเด็นการดาวน์โหลดไฟล์ผิดลิขสิทธิ์คือสิ่งที่เรียกว่าการ seed กลับ ซึ่งหมายถึงการอัปโหลดไฟล์กลับเข้าเครือข่าย BitTorrent เพื่อให้ผู้อื่นสามารถดาวน์โหลดต่อได้ โดยระบบ BitTorrent จะให้รางวัลกับผู้ที่ seed กลับ เพื่อให้ไฟล์ถูกกระจายอย่างรวดเร็วและมีเสถียรภาพมากขึ้น
Strike 3 อ้างว่า Meta หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้องภายในองค์กร ไม่เพียงแต่โหลดไฟล์ละเมิดมาเทรน AI เท่านั้น แต่ยัง seed กลับเข้าเครือข่ายอีกด้วย ซึ่งแสดงให้เห็นถึงเจตนาในการใช้งานและเผยแพร่ข้อมูลละเมิดลิขสิทธิ์อย่างต่อเนื่อง
การกระทำนี้แยก Meta ออกจากผู้ใช้งานทั่วไปที่อาจโหลดโดยไม่ตั้งใจกลายร่างเป็นผู้เผยแพร่ผลงานหนังโป้เถื่อนซะเอง และอาจเป็นหลักฐานที่ศาลใช้ชี้ว่า Meta ว่ามีพฤติกรรมละเมิดลิขสิทธิ์เชิงระบบ
ความเสียหายถูกตีมูลค่า 359 ล้านดอลลาร์ได้อย่างไร
ตัวเลขมูลค่าความเสียหายมาจากกฎหมายลิขสิทธิ์ของสหรัฐอเมริกา ที่ระบุว่าผู้ถือสิทธิ์สามารถเรียกค่าเสียหายสูงสุดได้ถึง $150,000 ต่อชิ้นงาน
หากสามารถพิสูจน์ได้ว่ามีการละเมิดโดยเจตนา เมื่อรวมกับจำนวนไฟล์ที่ถูกกล่าวหาว่าละเมิดกว่า 2,396 เรื่อง ตัวเลขรวมจึงแตะที่ $359,400,000 ดอลลาร์
นี่ไม่ใช่แค่การตีความทางคณิตศาสตร์เท่านั้น แต่เป็นการส่งสารชัดเจนว่า การนำข้อมูลที่ไม่ได้รับอนุญาตมาใช้ฝึกโมเดล AI อาจกลายเป็นความเสี่ยงทางกฎหมายระดับร้อยล้านเหรียญได้
AI ที่เรียนจากข้อมูลละเมิดลิขสิทธิ์
สิ่งที่ทำให้คดีนี้น่ากลัวสำหรับวงการ AI ไม่ใช่แค่เรื่องการใช้ข้อมูลผิดลิขสิทธิ์ แต่เป็นการเปิดประเด็นว่า
“ถ้า AI ถูกเทรนด้วยข้อมูลละเมิดลิขสิทธิ์ มันจะกลายเป็นโมเดลละเมิดลิขสิทธิ์ด้วยหรือไม่?”
ก่อนหน้านี้บริษัท AI ใหญ่ ๆ มักใช้ข้ออ้างเรื่อง fair use เพื่อครอบคลุมการใช้ข้อมูลจากเว็บต่าง ๆ โดยบอกว่าข้อมูลเหล่านั้นไม่ได้ถูกนำมาเผยแพร่ซ้ำ แต่เป็นการเรียนรู้เพื่อสร้างสิ่งใหม่
อย่างไรก็ตาม Strike 3 ฟ้องในประเด็นว่า การได้มาซึ่งข้อมูลนั้นผิดกฎหมายตั้งแต่ต้น โดยเฉพาะการ seed กลับ ซึ่งเป็นพฤติกรรมที่เกินกว่าขอบเขตของ fair use อย่างชัดเจน
นี่อาจเป็นหมุดหมายแรกที่ศาลจะใช้ตัดสินว่า ‘ข้อมูลละเมิดลิขสิทธ์ = โมเดลละเมิดลิขสิทธ์’ และบริษัท AI อื่น ๆ จะต้องทบทวน data pipeline ของตัวเองใหม่ทั้งหมดอย่างไร
จนถึงปัจจุบัน Meta ยังไม่มีแถลงการณ์ต่อกรณีนี้ แต่ในหมู่นักกฎหมายและนักพัฒนา AI เสียงของคดีนี้ดังพอจะทำให้หลายบริษัทเริ่มตรวจสอบการรวบรวมข้อมูลของตนเองใหม่
การปล่อยให้ระบบ AI ถูกฝึกด้วยข้อมูลที่ได้มาจาก BitTorrent หรือเว็บผิดกฎหมาย อาจนำไปสู่คดีฟ้องร้องอีกหลายระลอกในอนาคต
ที่สำคัญคือ คดีนี้ไม่ได้เป็นคดีเดียวของ Meta ในปี 2025 บริษัทต้องรับมือกับอีกหลายคดี ทั้งจากหน่วยงานรัฐ ผู้ใช้งาน และองค์กรภายนอก ซึ่งหลายคดีเกี่ยวข้องกับประเด็นข้อมูลส่วนตัว ความปลอดภัย และพฤติกรรมผูกขาด
ข้อมูลคือทรัพย์สิน และทุกไฟล์คือหลักฐานในชั้นศาล
สิ่งที่คนในวงการเทคโนโลยีต้องเรียนรู้จากกรณีนี้คือ ข้อมูลทุกประเภท ไม่ว่าจะเป็นภาพ เสียง วิดีโอ หรือแม้แต่ metadata ล้วนสามารถกลายเป็นหลักฐานทางกฎหมายได้ในโลกยุคใหม่
AI อาจเป็นเทคโนโลยีที่เปลี่ยนโลก แต่มันไม่ได้อยู่เหนือกฎหมาย และไม่สามารถใช้ข้ออ้างเรื่อง ‘เราแค่เรียนรู้’ เพื่อละเมิดสิทธิ์ของผู้อื่นได้โดยไม่มีผลตามมา
